|
1. Ի՞նչ է ավելացված արժեքի հարկը
Ավելացված արժեքի հարկը (ԱԱՀ-ն) ԱԱՀ-ով հարկման օբյեկտ համարվող գործարքների և (կամ) գործառնությունների իրականացման համար օրենսգրքով սահմանված կարգով, չափով և ժամկետներում պետական բյուջե վճարվող պետական հարկ է:
Ապրանքների մատակարարումից կամ աշխատանքների կատարումից կամ ծառայությունների մատուցումից հաշվարկված և դրանց ձեռք բերման դիմաց հարկային հաշիվներում առանձնացված (ապրանքների ներմուծման դեպքում՝ մաքսային մարմիններին վճարած) ԱԱՀ-ի գումարների դրական տարբերությունը փոխանցվում է պետական բյուջե սահմանված ժամկետում:
Ապրանքների մատակարարումից կամ աշխատանքների կատարումից կամ ծառայությունների մատուցումից հաշվարկված և դրանց ձեռք բերման դիմաց հարկային հաշիվներում առանձնացված (ապրանքների ներմուծման դեպքում՝ մաքսային մարմիններին վճարած) ԱԱՀ-ի գումարների բացասական տարբերությունը` որպես ԱԱՀ-ի փոխհատուցվող գումար ենթակա է հաշվանցման ԱԱՀ-ի պարտավորությունների դիմաց կամ վերադարձման ԱԱՀ վճարողներին` օրենսգրքով սահմանված կարգով:
2. Ո՞ր գործարքներն են հարկվում ավելացված արժեքի հարկով
ԱԱՀ-ով հարկման օբյեկտ է համարվում.
- ապրանքների մատակարարումը,
- աշխատանքների կատարումը,
- ծառայությունների մատուցումը,
- ապրանքների ներմուծումը:
Ապրանքի մատակարարում է համարվում ապրանքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի փոխանցում մեկ անձից մեկ այլ անձի՝ որևէ ձևով կատարվող հատուցմամբ (այդ թվում՝ մասնակի հատուցմամբ կամ դրամաշնորհների կամ սուբսիդիաների ձևով հատուցմամբ) կամ անհատույց:
Աշխատանքի կատարում է համարվում աշխատանքի կատարման արդյունքի սեփականության իրավունքի փոխանցում մեկ անձից մեկ այլ անձի` որևէ ձևով կատարվող հատուցմամբ (այդ թվում՝ մասնակի հատուցմամբ կամ դրամաշնորհների կամ սուբսիդիաների ձևով հատուցմամբ) կամ անհատույց:
Ծառայության մատուցում է համարվում մեկ անձի կողմից մեկ այլ անձի օգտին գործողության իրականացում` որևէ ձևով կատարվող հատուցմամբ (այդ թվում՝ մասնակի հատուցմամբ կամ դրամաշնորհների կամ սուբսիդիաների ձևով հատուցմամբ) կամ անհատույց:
ԱԱՀ-ով հարկման օբյեկտ չի համարվում`
- ապրանքի մատակարարումը, եթե ապրանքի մատակարարման վայրը, օրենսգրքի 37-րդ հոդվածի համաձայն, չի համարվում Հայաստանի Հանրապետությունը,
- բեռների, փոստի և (կամ) ուղևորների՝ ցանկացած տեսակի տրանսպորտային միջոցով փոխադրման տրանսպորտային ծառայության մատուցման գործարքը, եթե այն սկսվում և ավարտվում է Հայաստանի Հանրապետության տարածքից դուրս:
Ապրանքների ներմուծման դեպքում ԱԱՀ-ի գծով պարտավորություն առաջանում է «Բաց թողնում՝ ներքին սպառման համար» մաքսային ընթացակարգով Հայաստանի Հանրապետություն ապրանքի ներմուծման կամ ԵՏՄ անդամ պետություններից Հայաստանի Հանրապետություն ԵՏՄ ապրանքի կարգավիճակ ունեցող ապրանքի ներմուծման մասով: Կառավարության որոշմամբ ընտրված կազմակերպությունների և անհատ ձեռնարկատերերի կողմից ներդրումային ծրագրերի շրջանակներում ապրանքների ներմուծման մասով հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարների վճարման ժամկետը հետաձգվում է երեք տարի ժամկետով: Այդ ժամկետը լրանալուց հետո, ինչպես նաև օրենսգրքով սահմանված դեպքերում պետք է վճարվի ԱԱՀ:
3. Ո՞ր գործարքները չեն հարկվում ավելացված արժեքի հարկով
Ավելացված արժեքի հարկով չեն հարկվում`
- ԱԱՀ վճարող համարվող կազմակերպությունների և անհատ ձեռնարկատերերի կողմից ներմուծվող՝ օրենքով հաստատված ցանկում ընդգրկված այն ապրանքները, որոնք ենթակա չեն ակցիզային հարկով հարկման,
- այն ապրանքների մատակարարումը, աշխատանքների կատարումը և ծառայությունների մատուցումը, որոնք ազատված են ԱԱՀ-ից (տես ստորև):
4. Ովքե՞ր են համարվում ԱԱՀ վճարողներ
Ցանկացած կազմակերպություն, անհատ ձեռնարկատեր և նոտար (բացառությամբ Հայաստանի Հանրապետության՝ ի դեմս պետական մարմինների, ՀՀ համայնքների՝ ի դեմս համայնքային կառավարչական հիմնարկների և Հայաստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի, ովքեր ԱԱՀ վճարող են համարվում կամավորության սկզբունքով հայտարարություն ներկայացնելու դեպքում), որի կողմից նախորդ օրացուցային տարում իրականացրած գործարքների հարկվող շրջանառությունը գերազանցում է 115 միլիոն դրամը (ԱԱՀ-ի շեմը) համարվում է ԱԱՀ վճարող:
Անձը ընթացիկ տարում համարվում է ԱԱՀ վճարող, եթե ընթացիկ տարում որևէ պահի դրությամբ իրականացրած գործարքների հարկվող շրջանառությունը գերազանցում է ԱԱՀ-ի շեմը: Այս դեպքում ԱԱՀ հաշվարկվում է ԱԱՀ-ի շեմը գերազանցած մասի համար:
Անհատ ձեռնարկատեր և նոտար չհանդիսացող ֆիզիկական անձինք չեն համարվում ԱԱՀ վճարողներ, սակայն եթե նրանք Հայաստանի Հանրապետության տարածք են ներմուծում ապրանքներ, որոնց ներմուծումը համարվում է ձեռնարկատիրական գործունեության նպատակով իրականացվող ներմուծում, ապա պարտավոր են օրենսգրքով սահմանված կարգով, չափով և ժամկետներում հաշվարկել և պետական բյուջե վճարել այդ գործառնություններից առաջացող ԱԱՀ-ի գումարները:
Եթե անձը կարող է օգտվել ԱԱՀ-ի շեմից, սակայն ցանկանում է համարվել ԱԱՀ վճարող, ապա նա կարող է հարկային մարմին ներկայացնել ԱԱՀ վճարող համարվելու մասին օրենքով նախատեսված հայտարարությունը և համարվել ԱԱՀ վճարող:
5. Ինչպե՞ս է որոշվում ԱԱՀ-ով հարկման բազան
Ապրանքների մատակարարման, աշխատանքների կատարման և ծառայությունների մատուցման դեպքում հարկման բազան, որպես կանոն, հանդիսանում է ապրանքների, աշխատանքների և ծառայությունների դիմաց վճարվող հատուցումը:
Ապրանքների ներմուծման դեպքում հարկման բազա է համարվում դրանց մաքսային արժեքը` ԵՏՄ անդամ չհամարվող պետություններից ներմուծման դեպքում, իսկ ԵՏՄ անդամ պետություններից ներմուծման դեպքում` ներմուծվող ապրանքի ձեռքբերման արժեքը:
ԵՏՄ անդամ չհամարվող պետություններից ապրանքների ներմուծման համար մաքսատուրք սահմանված լինելու դեպքում, հարկման բազայի մեջ ներառում է նաև մաքսատուրքը:
Ակցիզային հարկով հարկվող ապրանքների պարագայում` հարկման բազայի մեջ ներառվում է նաև ակցիզային հարկը:
Հարկային մարմինը իրավունք ունի վերանայել հարկման բազայի չափը և կիրառել գործարքի «իրական արժեքը», եթե գտնում է, որ հարկման բազան որոշակի պատճառներով նվազեցվել է:
6. Որո՞նք են ավելացված արժեքի հարկի դրույքաչափերը
Օրենքով սահմանված է ԱԱՀ-ի երկու դրույքաչափ`
- 20% (եթե հարկի գումարը ներառված է ապրանքի, աշխատանքի կամ ծառայության գնի մեջ, ապա ԱԱՀ-ն հաշվարկվում է ապրանքի, աշխատանքի կամ ծառայության ամբողջ արժեքի նկատմամբ 16.67% հաշվարկային դրույքաչափով),
- 0%, այսինքն` զրոյական դրույքաչափ (այս դրույքաչափը սովորաբար կիրառվում է ապրանքների, աշխատանքների կամ ծառայությունների արտահանման դեպքում, ինչպես նաև այն ապրանքների, աշխատանքների և ծառայությունների համար, որոնք ձեռք են բերվում Հայաստանում դիվանագիտական և նրանց հավասարեցված կազմակերպությունների կողմից):
7. Ինչպե՞ս է հաշվարկվում ԱԱՀ-ի գումարը
ԱԱՀ-ն հաշվարկվում է ապրանքների վաճառքի, աշխատանքների կատարման և ծառայությունների մատուցման յուրաքանչյուր գործարքից, որից հաշվանցվում է այդ ապրանքների, աշխատանքների և ծառայությունների ձեռքբերման գնի մեջ եղած, ինչպես նաև ներմուծման համար վճարված ԱԱՀ-ի գումարները:
Այդ հաշվարկը հետևյալն է. հաշվետու ժամանակաշրջանում (դա ամիսն է) ապրանքների մատակարարման կամ աշխատանքների կատարման կամ ծառայությունների մատուցման բոլոր գործարքներից հաշվարկվում է ամբողջ ԱԱՀ-ն (1), հաշվետու ժամանակաշրջանում (դա ամիսն է) հաշվարկվում է ապրանքների, աշխատանքների կամ ծառայությունների ձեռքբերման կամ ներմուծման բոլոր գործարքների հարկային հաշիվներում (մաքսային կամ հարկային հայտարարագրերում) առանձնացված ամբողջ ԱԱՀ-ն (2), և (1)-ից հանվում է (2)-ը։ Արդյունքում ստացվում է ԱԱՀ-ի այն գումարը, որը պետք է վճարել բյուջե:
Որոշ դեպքերում արդյունքը կարող է լինել բացասական, առաջանում է փոխհատուցման ենթակա գումար, որը մարվում է հաջորդ հաշվետու ժամանակաշրջաններում ապրանքների մատակարարման կամ աշխատանքների կատարման կամ ծառայությունների մատուցման գործարքներից հաշվարկված ԱԱՀ-ի հաշվին: Ապրանքների, աշխատանքների կամ ծառայությունների ձեռք բերման գործարքների հարկային հաշիվներում (մաքսային կամ հարկային հայտարարագրերում) առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների հաշվանցման համար սահմանված են մի շարք կանոններ, որոնք բերված են 10-րդ և 12-րդ կետերում:
8. Ի՞նչն է ազատվում ԱԱՀ-ից
ԱԱՀ-ից ազատվում են այն ապրանքները, աշխատանքներն ու ծառայությունները, որոնց ցանկը նշված է օրենսգրքի 64-րդ հոդվածում: ԱԱՀ-ից ազատում նշանակում է, որ այդ ապրանքների վաճառքի կամ աշխատանքների կատարման կամ ծառայությունների մատուցման գործարքների համար ԱԱՀ չի հաշվարկվում և չի գանձվում, սակայն այդ ապրանքների, աշխատանքների և ծառայությունների ձեռքբերման գնի մեջ եղած ԱԱՀ-ի գումարները չեն կարող հաշվանցվել (Տես 10-րդ և 12-րդ կետերն ստորև):
ԱԱՀ-ից ազատվում են, մասնավորապես.
- հանրակրթական ուսումնական հաստատությունների, մանկապատանեկան ստեղծագործական և գեղագիտական կենտրոնների, երաժշտական, նկարչական, արվեստի և գեղարվեստի ուսումնական հաստատությունների, մարզադպրոցների, արհեստագործական ուսումնարանների, որակավորման և վերաորակավորման, միջնակարգ մասնագիտական և բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների կողմից ուսուցման ծառայությունների մատուցումը,
- դպրոցական գրերի և նոտայի տետրերի, նկարչական ալբոմների, մանկական և դպրոցական գրականության, դպրոցական ուսումնական հրատարակությունների, բուհերի, մասնագիտացված գիտական կազմակերպությունների, Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիայի հրատարակած գիտական և ուսումնական հրատարակությունների օտարումը,
- գիտահետազոտական աշխատանքների կատարումը,
- նախադպրոցական հիմնարկներում երեխաներին պահելու, տուն-ինտերնատներում, մանկատներում, արատներ ունեցող երեխաներ կամ հաշմանդամներ խնամող հաստատություններում, ծերանոցներում գտնվող անձանց խնամքի հետ կապված ծառայությունների մատուցումը,
- թերթերի և ամսագրերի օտարումը,
- թաղման բյուրոների, գերեզմանատների, ինչպես նաև մահվան և հուղարկավորության հետ կապված ծիսական բնույթի այլ աշխատանքների կատարումը, ծառայությունների մատուցումը և համապատասխան պարագաների օտարումը,
- կրոնական ծիսակատարությունների կազմակերպման ծառայությունների մատուցումը, կրոնական կազմակերպություններին կրոնական պարագաների օտարումը, ինչպես նաև կրոնական կազմակերպությունների կողմից այդ պարագաների օտարումը.
- ապահովագրական և վերաապահովագրական ծառայությունների մատուցումը,
- կենսաթոշակային ապահովման ծառայությունների մատուցումը,
- բանկերի, արժեթղթերի շուկայի մասնագիտացված մասնակիցների, վճարահաշվարկային կազմակերպությունների, վարկային կազմակերպությունների կողմից իրականացվող ֆինանսական որոշակի գործառնությունները և ծառայությունները,
- պրոթեզաօրթոպեդիկ պարագաների, բժշկական տեխնիկայի և բժշկական նշանակության ապրանքների օտարումը, բժշկական օգնության և սպասարկման ծառայությունների մատուցումը,
- սուբսիդիաների, սուբվենցիաների և դրամաշնորհային ծրագրերի շրջանակներում իրականացվող` ապրանքի մատակարարումը, աշխատանքի կատարումը և (կամ) ծառայության մատուցումը, եթե նշված ծրագրերն արժանացել են Կառավարության ձևավորած մասնագիտական հանձնաժողովի դրական եզրակացությանը,
- հասարակական, բարեգործական և կրոնական կազմակերպությունների կողմից ապրանքների անհատույց մատակարարումը, աշխատանքների անհատույց կատարումը և (կամ) ծառայությունների անհատույց մատուցումը,
- Կառավարության սահմանած ցանկում նշված թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի օտարումը,
- օրենսգրքով սահմանված կարգով բարեգործական որակված ծրագրերի շրջանակներում իրականացվող գործարքները:
9. Որո՞նք են ԱԱՀ-ի հարկային հաշիվներին վերաբերվող կանոնները
ԱԱՀ վճարողները պետք է լրացնեն հարկային հաշիվ ապրանքների մատակարարման կամ աշխատանքների կամ ծառայություների մատուցման յուրաքանչյուր գործարքի համար, որոնք ենթակա են ԱԱՀ-ով հարկման: Հարկային հաշիվ կարող են դուրս գրել միայն ԱԱՀ վճարողները:
Հարկային հաշիվները կարող են լրացվել միայն էլեկտրոնային եղանակով:
Հարկային հաշիվները պետք է ներառեն հետևյալ հիմնական տվյալները.
- հարկային հաշվի սերիան և համարը,
- մատակարարի անվանումը, իրավաբանական հասցեն և հարկ վճարողի հաշվառման համարը (ՀՎՀՀ), ֆիզիկական անձի անունը, ազգանունը (բնակության վայրը),
- ԱԱՀ վճարողի հաշվառման համարը,
- գնորդի անվանումը և իրավաբանական հասցեն, ֆիզիկական անձի անունը, ազգանունը (բնակության վայրը),
- ապրանքների անվանումը և քանակը կամ ծառայությունների տեսակը ծավալը,
- ապրանքների կամ ծառայությունների արժեքը,
- հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարը (առանձին տողով):
10. Ինչպիսի՞ պահանջներ են ներկայացվում մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների հաշվանցման համար
Համաձայն օրենսգրքի` մատակարարների հարկային հաշիվներում առանձնացված ԱԱՀ-ի գումարների հաշվանցման համար անհրաժեշտ է, որպեսզի`
- ձեռքբերումների գծով հարկային հաշիվները դուրս գրվեն էլեկտրոնային եղանակով
- ապրանքները լինեն ձեռք բերված, աշխատանքները` կատարված, իսկ ծառայությունները` ստացված,
- ձեռքբերումներին վերաբերվող էլեկտրոնային եղանակով դուրս գրված հարկային հաշիվները վավերացված լինեն էլեկտրոնային ստորագրությամբ:
Պետք է նկատի ունենալ, որ հարկային հաշիվներում կամ մաքսային կամ հարկային հայտարարագրերում առանձնացված ԱԱՀ ոչ բոլոր գումարները կարող են հաշվանցվել:
11. Ինչպիսի՞ պահանջներ են ներկայացվում, երբ առաջանում է ԱԱՀ-ի փոխհատուցման ենթակա գումար
Երբ հաշվետու ժամանակաշրջանի արդյունքներով առաջանում է ԱԱՀ-ի փոխհատուցման ենթակա գումար, սովորաբար այդ գումարը փոխանցվում է հաջորդ հաշվետու ժամանակաշրջան և ներառվում է ընդհանուր ձեռքբերումների ԱԱՀ-ի գումարների մեջ:
Եթե յուրաքանչյուր հաշվետու եռամսյակին հաջորդող ամսվա 21-ի դրությամբ ԱԱՀ վճարողն ունի ԱԱՀ-ի փոխհատուցվող գումար, ապա այդ գումարը ԱԱՀ վճարողի գրավոր դիմումի հիման վրա ստուգման կամ ուսումնասիրության արդյունքներով հիմնավորվելու դեպքում մուտքագրվում է միասնական հաշվին:
ԱԱՀ-ի 0 տոկոս դրույքաչափով հարկման ենթակա գործարքների ու գործառնությունների իրականացման դեպքում ԱԱՀ-ի փոխհատուցվող գումարները ԱԱՀ վճարողի գրավոր դիմումի հիման վրա ստուգման կամ ուսումնասիրության արդյունքներով հիմնավորվելու դեպքում մուտքագրվում են միասնական հաշվին:
Կառավարության սահմանած չափանիշները բավարարող հարկ վճարողների ներկայացրած՝ ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափով հարկվող գործարքների գծով, ինչպես նաև յուրաքանչյուր հաշվետու եռամսյակին կամ որոշ դեպքերում յուրաքանչյուր հաշվետու կիսամյակին հաջորդող ամսվա 21-ի դրությամբ ԱԱՀ-ի փոխհատուցվող գումարի կամ բյուջեից հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ գումարի մինչև 40 միլիոն դրամի հայտերի հիման վրա ԱԱՀ-ի գումարների մուտքագրումը միասնական հաշվին կատարվում է Կառավարության սահմանած պարզեցված ընթացակարգով և ժամկետներում:
12. Ի՞նչ կլինի, եթե մատակարարվեն, կատարվեն կամ մատուցվեն ԱԱՀ-ով հարկվող և ԱԱՀ-ից ազատված ապրանքներ, աշխատանքներ կամ ծառայությունները
Ինչպես նախօրոք արդեն ասվել է, հաշվանցել կարելի է միայն այն ձեռքբերումների գծով վճարված ԱԱՀ-ի գումարները, որոնք կատարվել են ԱԱՀ-ով հարկվող գործարքների իրականացման համար: Եթե դուք գործնականում առնչվում եք ԱԱՀ-ով հարկվող և ԱԱՀ-ից ազատված գործունեության հետ, ապա պետք է վարել հարկվող և չհարկվող գործարքների, ինչպես նաև դրանց իրականացման համար կատարված ձեռքբերումների առանձնացված հաշվառում:
Այն դեպքերում, երբ ձեռքբերումների մասով հնարավոր չէ իրականացնել առանձին հաշվառում, ապա հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարը որոշվում է հետևյալ կերպ՝
- նախ որոշվում է ընդհանուր գործարքների մեջ հարկվող գործարքների տեսակարար կշիռը,
- հաշվանցման ենթակա գումարը հաշվարկվում է այդ տեսակարար կշռին համապատասխան:
Պետք է նկատի ունենալ, որ վերը նշված հաշվարկը կատարվում է յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանի համար առանձին-առանձին:
13. Ե՞րբ են ներկայացվում ԱԱՀ-ի հաշվարկները և կատարվում վճարումները բյուջե
ԱԱՀ վճարողները հաշվետու ժամանակաշրջանում իրականցված ապրանքի մատակարարման, աշխատանքի կատարման և ծառայության մատուցման գործարքներից հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարները պետական բյուջե են վճարում մինչև յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանին հաջորդող ամսվա 20-ը ներառյալ։
«Բաց թողնում՝ ներքին սպառման համար» մաքսային ընթացակարգով ՀՀ ներմուծվող ապրանքների համար հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարները ՀՀ պետական բյուջե են վճարվում մինչև «Բաց թողնում՝ ներքին սպառման համար» մաքսային ընթացակարգով ապրանքների բաց թողնումը:
ԵՏՄ անդամ պետություններից ՀՀ ներմուծվող՝ ԵՏՄ ապրանքի կարգավիճակ ունեցող ապրանքների համար հաշվարկված ԱԱՀ-ի գումարները ՀՀ պետական բյուջե են վճարվում մինչև ապրանքները ՀՀ տարածք ներմուծելու օրն ընդգրկող ամսվան հաջորդող ամսվա 20-ը ներառյալ։
ԱԱՀ վճարողները մինչև յուրաքանչյուր ամսվան հաջորդող ամսվա 20-ը ներառյալ հարկային մարմին են ներկայացնում ԱԱՀ-ի և ակցիզային հարկի միասնական հաշվարկներ:
14. Տուգանքներ
ԱԱՀ-ի գումարները սահմանված կարգով չհաշվարկելու կամ պակաս հաշվարկելու, հաշվանցման ենթակա ԱԱՀ-ի գումարները ավել ցույց տալու կամ հարկային հաշիվները սխալ լրացնելու (կազմելու) համար նախատեսվում են մի շարք տուգանքներ, որոնք սահմանված են ՀՀ հարկային օրենսգրքում:
|